توصیه ها وهشدارهای تربیتی به والدین جوان

یکی از دغدغه های اساسی همه والدین، دوستان فرزندانشان است. خانواده ها همواره هراس دارند نکند فرزندشان با کسانی دوست شود که مصداق «رفیق ناباب» باشند و آنها را دچار مشکلات گوناگون کنند. این حساسیت در برخی پدر و مادرها به حدی بالاست که سعی می کنند دوستی های فرزند خود را از همان کودکی تحت نظارت داشته باشند…

آنها می کوشند تا حد امکان فرزندشان کسانی را به عنوان دوست انتخاب کند که از نظر فرهنگی و اجتماعی همسطح خانواده آنها باشند. با این حال بسیاری ازفرزندان همین خانواده ها، بعد از سپری کردن دوران کودکی و در سنین دبیرستان، دیگر از چارچوب های تعیین شده برای انتخاب دوست تبعیت نمی کنند و حتی گاهی با وجود مخالفت پدر و مادر، به دوستی خود با فردی خاص، به شکل مخفیانه ادامه می دهند.

والدین چه معیارهایی را باید برای دوستی های فرزند خود در نظر بگیرند؟ در سن و سال کم، نباید در انتخاب فرزند خود چندان دخالت نکنند و او را تحت فشار قرار دهند در چارچوب ها و مهارهای سختگیرانه خود محدود کنند. مثلا به فرزند خود اجبار نکنند که با این یکی نه زیرا دوستی ها در این سنین پایدار نیست و بیشتر به شکل بازی و کوتاه مدت است. دوستی کودکان در این دوران با پایان بازی آنها پایان می گیرد. والدین باید اجازه بدهند کودکان در این سنین با کودکان دیگر دوستی کنند و از این کار که برای آنها بیشتر جنبه بازی دارد، لذت ببرند.

دوست ودوستیابی در سنین کودکی چگونه است؟ در گروه پیش دبستانی معیار دوستیابی و دوست خوب برای کودک، بازی کردن و همگن بودن در بازی هاست. وقتی کودک وارد دبستان می شود، دوستی ها بیشتر بر مبنای ارتباط کودکان در مدرسه و روابط خانواده های آنها شکل می گیرد. همکلاسی بودن دو کودک، همکار بودن والدین آنها، همسایگی دو خانواده، دوستی والدین و… از عواملی است که بر انتخاب دوست در این سن تاثیر می گذارد. در این مرحله نیز بسیاری از دوستی های شکل گرفته بین کودکان با قطع ارتباط آنها از بین می رود، بنابراین توصیه می شود والدین در انتخاب دوست کودک اعمال نظر نکنند و او را تحت فشار نگذارند.

پس کودک از چه زمانی باید با معیارهای دوستیابی آشنا شود؟

خانواده ها باید از سنین پایین آموزش های لازم به کودکان را شروع کنند ولی این آموزش ها نباید با تحکم و اعمال قدرت پدر و مادر باشد. والدین می توانند در این مرحله پیام های کنترل شده لازم را به صورت شفاهی و کلامی در مورد ویژگی های دوست خوب، معیارهای دوستیابی و… به تدریج به فرزند خود انتقال دهند. با این شیوه کودک، خود با مشاهده رفتارهای غلط دوستش تصمیم می گیرد به دوستی با او ادامه دهد یا آن را قطع کند. بعضی از کودکان در این سنین دوستی ندارند؛ برای آنها چه می توان کرد؟

مهم ترین وظیفه خانواده این است که فضا و شرایط را برای دوستیابی فرزند خود مهیا کنند. مثلا با برگزاری جشن های دوستانه و دعوت کردن کودکان همسن و سال و همکلاسی ها سعی کنند در تعامل با گروه همسالان قرار گیرد. پدر و مادر می توانند از اولیای مدرسه نیز کمک بگیرند تا فرزندشان خود در گروه هایی مانند سرود، تئاتر و… عضو و شرایط برای تعامل او با گروه دوستان میسر شود. به هیچ وجه نباید در مورد پیدانکردن دوست به طور مستقیم به فرزند تذکر داد و با جمله هایی مانند «تو چرا هیچ دوستی نداری؟» او را آزرده کرد. این برخورد ممکن است نتیجه بدتری داشته باشد و کودک را منزوی و گوشه گیر کند و به تنهایی بیشتر سوق دهد.

دوستی های دوره نوجوانی به چه شکلی هستند؟ وقتی کودک ما از مرحله کودکی و دوره دبستان عبور می کند و به سال های دبیرستان می رسد، شیوه و روش دوستیابی اش به تدریج در او تغییر می کند. از نظر نوجوان ها دوستی خوب است که درسخوان و خوش تیپ باشد، ورزش کند و محبوب دیگران باشد. نوجوان ها بیشتر با توجه به علایق و سلیقه نوجوانی دوستان خود را انتخاب می کنند و دوستی شان چندان براساس چارچوب های خانواده شکل نمی گیرد. هدف اصلی نوجوان در این سن، عضویت در گروه های اجتماعی مانند گروه دوستی، گروه ورزشی و گروه همسالان و پذیرفته شدن در این گروه هاست. معمولا کسی که در این گروه ها پذیرفته می شود، از دیدگاه نوجوان معیارهای لازم را برای دوستی دارد. دوستی های جدی تر هم در همین دوره شکل می گیرند؟ بله، اواسط دوره نوجوانی کم کم این دوستی ها عمیق تر و معیارهای سطحی انتخاب نیز عمیق تر می شود. نوجوان دنبال دوستی می گردد که با او همراه باشد، رفتاری مطابق با شخصیت اجتماعی او داشته باشد، موردتایید جامعه باشد و به طور کلی می خواهد کسی را برای دوستی انتخاب کند که با او همراستا باشد.

نقش خانواده ها در دوستی های دوره نوجوانی چیست؟ نقش خانواده ها بسیار مهم است. در این مرحله والدین باید برای تعیین معیارهای یک دوست خوب به کمک فرزندان خود بیایند. آنها وظیفه دارند با راهنمایی های خود کاری کنند نوجوانشان بتواند رفتارهای خوب را از رفتارهای بد تمییز دهد. البته باید به گونه ای عمل کنند که خود فرزند به این تشخیص و انتخاب برسد و برای ادامه یا قطع ارتباط با دوست خود تصمیم بگیرد. متاسفانه بسیاری از والدین در این مرحله بد عمل می کنند. آنها معیارهای مناسب را پیش روی فرزند خود می گذارند و بعد خود به تصمیم گیری درباره ارتباط داشتن یا نداشتن ارتباط فرزند خود با دوستانش اقدام می کنند. به همین دلیل است که در موارد زیادی مشاهده می شود که دیدگاه و پیغام والدین که از قضا دیدگاه درستی نیز است، فقط به دلیل انتقال نامناسب پیام، مورد پذیرش فرزند قرار نمی گیرد.

شیوه درست چیست؟ نوجوان باید خود به این تشخیص برسد که فرد مورد نظر برای دوستی با او مناسب است یا نه. دوره نوجوانی دوره ای است که در آن هرچه والدین بیشتر و بهتر با فرزند خود ارتباط برقرار کنند، تاثیر بیشتری می توانند بر وی داشته باشند. وقتی خانواده با برخورد صمیمی خود فرزند را به این باور برسانند که روش مناسب را خود انتخاب کرده، این روش مطابقت بیشتری با معیارهای درست والدین نیز دارد اما اگر این ارتباط از قبل به شکل مطلوب شکل نگرفته باشد، نوجوان با خانواده در این مورد مقابله و حتی آنها را به ناآگاهی متهم می کند. والدین می توانند به راحتی معیارهای درست دوستیابی را با ارتباط های مناسب با فرزند خود به او آموزش دهند و نیازی به جبر و زور نیست. نوجوان می خواهد به باور مستقل بودن برسد و برخورد جبری والدین در دوران نوجوانی فرزندان نتیجه معکوس خواهد داشت.