کودکان و نظم

قوانین نظم آموزی در کودکان :
۱)قواعد و محدوديت‌ها بايد متناسب با سن بچه‌ها تغيير كند.

۲)استفاده از تشويق در نظم آموزي.

۳)الگودهی به کودکان.

۴)پرهیز از خشم وزورگویی.

۵)ثبات وپرهیز از تردید ودودلی.

۱)قواعد و محدوديت‌ها بايد متناسب با سن بچه‌ها تغيير كند

اگر از كودك پنج ساله بخواهيم كه هنگام عبور از خيابان دستمان را بگيرد سخني منطقي گفته‌ايم، اما نبايد از يك نوجوان پانزده ساله چنين انتظاري داشته باشيم همچنين نبايد تكاليف سنگين بر دوش كودكان مان بگذاريم، زيرا كودك نمي‌تواند از عهده آن برآيد و اين مسئله سبب ناكامي وي مي‌شود اين خود عامل مشكلات بسياري مانند پرخاشگري انزواطلبي و دروغگويي مي‌شود.
وضع قوانين و محدوديت‌ها با توجه به اوضاع خانواده نيز تغيير مي‌كند. در اين زمينه قانوني فراگير و جهاني وجود نداردمقررات و محدوديت‌هاي شما با ارزش‌ها و اوضاع خاص خانوادگي شما ارتباط دارد.

۲)استفاده از تشويق در نظم آموزي
به آخرين باري كه ديگران شما را تشويق كردند فكر كنيد. در آن لحظه چه احساسي داشتيد؟ اگر تشويق درست و به موقع بوده باشد هنوز هم احساس خوبي در شما ايجاد مي‌كند .شكي نيست كه تشويق رشد دهنده عزت نفس انسان‌ها است. تشويق غذاي روح و روان است و براي پيش بردن كارها بسيار ضروري است. اين كه انسان‌ها مي‌توانند بدون تأييد موفقيت‌ها و توانايي‌ايشان براي خود ارزش قائل شوند تصوري بيهوده است. اگر چه همه ما از قدرت تشويق و اهميت آن براي سلامت روان آگاهي داريم، در بعضي از خانواده‌ها تشويق به كالايي ناياب تبديل شده است.

۳)الگودهی به کودکان

والدين افزون بر آگاه ساختن كودك بايد در ارائه رفتار درست و مقررات خود بهترين نمونه براي وي باشند. به همين دليل در روايات اين نكته نغز را مي‌بينيم كه «افراد را با عملتان به كار خير دعوت كنيد» در نظم آموزي به كودك بايد به اين مسئله توجه داشت زيرا پدر و مادر نخستين الگويهاي رفتار كودكند تأثير عمل والدين از گفتار آنان بسيار بيشتر است اگر والدين خود منظم نباشند، تنبيه يا توصيه‌هاي پياپي به نظم، براي ايجاد آن و رفع بي‌نظمي‌هاي كودك، سودي ندارد زيرا كودك بخش مهمي از آموخته‌هاي خود را از راه مشاهده‌ نمونه‌ها و الگوها فرا مي‌گيرد.

۴)پرهیز از خشم وزورگوییاز ديگر راه‌كارهايي كه براي ايجاد نظم و انضباط در فرزندان بايد بدان توجه كرد، پرهيز از خشم و زورگويي است. انضباطي كه برپايه خشم و غضب استوار باشد و با زور حاكم شود همچون خانه‌اي است كه بر پايه‌هايي سست بنا شود و به محض برداشته شدن زور و اجبار از هم مي‌پاشد و فرو مي‌ريزد.
ايجاد انضباط از راه زور، پيامد‌هاي زيانباري در پي دارد كه مي‌توان از ميان آنها به مقاومت، بي‌اعتنايي، پرخاشگري، بدخلقي، دروغ‌گويي، انزواطلبي، لج بازي و فقدان اعتماد به نفس در كودك اشاره كرد. اگر به گونه‌اي منطقي مستدل و صریح با كودك رفتار شود او حقيقت را مي‌پذيرد و تسليم آن مي‌شود اجراي برنامه‌هاي انضباطي بدون عفو و گذشت امكان پذير نيست. در صورت تخلف بايد شكيبا بود ولي در اجراي انضباط پافشاري لازم است و از راه تشويق و تحسين و در مواقع ضروري از راه توبيخ و بي‌اعتنايي مي‌توان به اصلاح رفتار كودكان پرداخت.

۵)ثبات وپرهیز از تردید ودودلی

وقتي براي فرزند خويش مقرراتي را لازم مي‌دانيم، بايد در اجراي آن استوار باشيم و از ترديد و دو دلي بپرهيزيم، زيرا سستي و سهل انگاري موجب بي‌انضباطي مي‌شود و ما را از هدف باز ميدارد،اگر فرزندانمان از ترديد و دو دلي ما باخبر شوند، از رعايت مقررات سرباز مي‌زند و به بحث و جدل مي‌پردازد و هم‌چنين ممكن است دچار سردرگمي شود و نداند كه آيا بايد آن كار را انجام دهد يا نه، ناگفته نماند كه ايجاد انضباط در كودكي و پافشاري برآن سبب مي‌شود تا كودك در بزرگسالي فردي بردبار و منظم شود .

*قوانین پایه نظم آموزی در خانواده:اولین قدم برای موفقیت در نظم دهی این است که چند قانون پایه را برای کودک مشخص کنید. این قوانین باید برای همه یکسان بوده و همه افراد خانواده به آن مقید باشند. تعداد این قوانین نباید خیلی زیاد باشد ۴ یا ۵ قانون کلی که برای همه اعضای خانواده یکی باشد، کافی است

۱)همه با هم : از همان ابتدا به کودک یاد بدهید که همه خانواده با هم و در کنار هم هستید و به هم کمک می کنید. یک کودک نوپا هم در این خانواده می تواند به بقیه کمک کند حتی اگر این کمک تنها بالا بردن دستهایش موقع در آغوش گرفتن او باشد.

۲)احترام متقابل : یکی از شایعترین شکایات والدین از بچه ها و بالعکس این است که آنها گوش نمی کنند. یادتان باشد شما به عنوان والدین باید الگو باشید و وقتی کودک سعی می کند به شما چیزی بگوید به او گوش کنید و دست از کاری که انجام می دهید بردارید. توجه خود را به کودک معطوف کنید تا بتوانید از او هم چنین انتطاری داشته باشید.

۳)پایداری کلید موفقیت : برای اینکه کودکتان را درباره قوانین گیج نکنید، درباره قوانین و وظایفی که به او محول می کنید پایدار و تزلزل ناپذیر باشید. از حرف وقانون تان کوتاه نیایید و بر آن پافشاری کنید. این کار به فرزندتان می آموزد که شما آنقدر به او اهمیت می دهید که از او انتظار انجام وظایفش را داشته باشید.

۴)زندگی همیشه شیرین نیست : بسیاری از ما والدین از اینکه با نظم بخشی به کودک او را مضطرب کنیم و تحت فشار بگذاریم، می ترسیم. اما یادتان باشد اگر شما به فرزندتان پیروی از قوانین را یاد ندهید، در جامعه با مشکلات بیشتری دست به گریبان خواهد شد. کودک باید یاد بگیرد که در پارک در صف سرسره باستد و با نوبت سوار تاب شود. این سختگیری امروز برای او فردایی شاد را رقم خواهد زد. نگرانی شما باید وقتی بیشتر شود که به او این مهارت ها را که ناشی از قانون پذیری است نیاموخته باشید.

روشهای نظم آموزی به تفکیک سنین مختلف :

۱)نوزاد تا یکسال: عشق بدون قید وشرط

در این سن شما هر چه محبت کنید و فرزندتان را در آغوش بگیرید، به او بخندید و با او حرف بزنید و به او توجه کنید، زیاد نیست. در این سن هیچ قانون و محدودیتی برای کودک نگذارید. نترسید او نه لوس می شود و نه بغلی! این تنها نیازی است که باید به آن توجه شود تا کودک بتواند در آینده فرد خوش رفتار و سالمی شود. او یاد می گیرد که به شما اعتماد کند و این یعنی شما همیشه هستید و هر وقتی او شما را می خواهد، به او توجه می کنید. و نیازهایش را برآورده می کنید. این اعتماد به او احساس ایمنی می بخشد و اضطراب او را از بین می برد. این اعتماد برای زمانی که او بزرگتر می شود و شما برای او حدود و قانون می گذارید لازم می شود. در آن زمان اگر او به شما اعتماد نداشته باشد و از عشق شما به خودش مطمئن نباشد چگونه زیر بار قوانین و محدودیت های شما برود.

۲)کودک یکسال تا دوسال : تایید مثبت

این روش ساده است. وقتی کودک کاری می کند که شما می پسندید به او آفرین بگویید و تشویقش کنید. این بهتر از آن است که تنها زمانی که کار بد می کند او را دعوا کنید و برایش سخنرانی کنید. متخصصان معتقدند اگرچه تشویق کارهای خوب و تایید آنها با کلام ساده تر از تنبیه و مجازات است اما تاثیر بیشتری دارد.

۳)کودک دوتا سه سال : از او کمک بخواهید و درکارها از کمک او استفاده کنید.

کودکان برای کمک و همکاری با شما آمادگی دارند. آنها حتی از ۱۸ ماهگی حس نوع دوستی وهمکاری دارند. بنابر این از این قابلیت طبیعی آنها استفاده کنید. آنها دوست دارند درتمام کارهایی که شما انجام می دهید کمکتان کنند والبته گاهی هم خرابش می کنند تا یاد بگیرند. اما شما انتظار این کمک را ندارید و حتی با او دعوا می کنید، چون حوصله خرابکاری ندارید! در صورتی که کودک از این که به شما کمک کند و شما از او طلب کمک کنید لذت می برد. متخصصان می گویند سالمترین افراد از نظر روانی کسانی هستند که آموخته اند به دیگران خدمت کنند. یادتان باشد شما باید به کودک یاد بدهید که چگونه برای دیگران مفید باشد و به آنها کمک کند،بنابر این از کودک بخواهید که در تمیز کردن خانه به شما کمک کند. البته کارهایی را از او بخواهید که در حد سن او باشد و بتواند از پس آنها بر بیاید.

۴)برای سه تا چهار سال : به“ نه“ گفتن بچه ها توجه کنید

نه عبارت ساده و کوتاهی است که اغلب کودکان می توانند در سن کم بگویند و اغلب اوقات از آن استفاده می کنند. اگر می خواهید این کلمه را کمتر از زبان کودکتان بشنوید، تا جایی که ممکن است نه او را جدی بگیرید. عجیب نیست اگر به خواسته او توجه نکنید بر آن پافشاری کند و نه گفتن را تکرار کند. شما هم اگر احساس کنید کسی به نه شما توجهی نمی کند آن را تکرار خواهید کرد.

۵) برای سنین ۴تا ۶سالگی:

 1.هدایت کنجکاوی آنها به رفتار های مناسب

نظم آموزي به كودكان مهد کودک و پيش دبستاني، به معناي هدايت كردن كنجكاوي آنهاست تا اقدام مناسب و درست را انجام دهند. كودكان در اين سن به بازي علاقه فراوان دارند. والدين مي توانند از اين ويژگي براي نظم آموزي به آنان استفاده كنند شيطنت و بازي‌گوشي كودكان را در اين سن نبايد دليل بي‌ادبي آنان دانست بلكه تنها بايد كوشيد اين رفتارها به آنان صدمه‌اي نزدن و آن را هدايت كرد.

۲٫ با کمک اسباب بازی کنجکاوی او را هدایت کنید.

شما مي‌توانيد اسباب‌بازي‌هايي تهيه كنيد كه بتوان آنها را از هم جدا كرد و سپس به حالت اول برگرداند. اين نوع اسباب‌بازي‌ها براي كودكان اين سنين بسيار جالب توجه است كودكان شما به اسباب‌بازي‌هاي گرانقيمت الكترونيكي نيازي ندارند اين وسايل به جاي كنجاو كردن بچه ‌هاي از ميل آنان به جستجو گري مي‌كاهند.

۳٫پیامد های طبیعی ومنطقی در نظر بگیرید.
اگر بچه‌ها برخلاف نظر شما همچنان به كاري كه نبايد بكنند ادامه دهند برايشان پيامدهاي طبيعي و منطقي در نظر بگيريد. كودكي كه برخلاف اخطارها شما همچنان ديوار اتاق را با ماژيك رنگ مي‌كند بايد بداند كه پيامد منطقي اين كار او را محروم شدن از ماژيك‌هايش است يا اگر كودكتان از خوردن غذا خودداري مي‌كند بايد متوجه شود كه پيامد طبيعي آن گرسنه ماندن است.

۴٫دور کردن اشیا وسوسه انگیز از دسترس کودکان را جدی بگیرید.

دوركردن اشياء وسوسه انگيز به حل بسياري از مسائل كمك مي‌كند اشياء خطرناك را از دسترس كودكان دور كنيد. قفل كردن در قفسه‌هايي كه حاوي اشيا و لوازم خطرناك اند و نرده‌كشي حياطي كه در آن بازي مي‌كنند از جمله اقداماتي است كه بايد صورت گيرد.

۶)کودکان ۶تا ۱۲ساله: کمک به افزایش مهارت در زمینه هایی که کودکان توانایی بیشتری دارند.

خواندن، نوشتن و محاسبه كردن بخشي از مهارت‌هايي است كه بچه ها بايد پس از ورود به مدرسه بياموزند. مهارت‌هاي جسماني، مهارت‌هاي آكادميك مانند كار با كامپيوتر و مهارت‌هاي ميان فردي همچون همكاري و سازگاري با مردم از جمله كارهايي است كه بچه‌هاي دبستاني بايد با آنها آشنا شوند. ايجاد اين باور كه آنان اشخاص توانمندي‌اند، از نشانه‌هاي موفقيت درا ين دوران به شمار مي‌آيد. والدين بايد بكوشند علايق فرزندان خود را يافته با هدايت آنها در آن زمينه طعم موفقيت را به كودكانشان بچشنانند تا به اين ترتيب، آنها به احساس صلاحيت و شايستگي برسند.
بچه‌هاي دبستاني به احساس موفقيت نياز دارند اما ممكن است راه موفق شدن را ندانند. به كمك فرزندتان و با همكاري آموزگار او در مدرسه مي‌توانيد بفهميد كودك شما در چه زمينه‌هايي امكان موفقيت بيشتري دارد آن گاه زمينه‌هاي موفقیت او را فراهم كنيد.

کارهایی که به افزایش توانمندی ونظم در این گروه سنی کمک می کند به ترتیب :

۱) انجام برخي كارهاي را به آنها واگذار كنيد، با اين كار در آنها احساس مسئوليت ايجاد شده تواناييهايشان در پذيرش و انجام دادن مسئوليت‌ها افزايش مي‌يابد.

۲) جلسات خانوادگي تشكيل دهيد،در زمان‌هايي معين براي مثال هفته‌اي ايك بار همه افراد خانواده جلسه اي تشكيل دهند در اين جلسات به هر يك از افراد خانواده فرصت داده شودتا مسائل و مشكلات خود را مطرح كنند سپس همه افراد خانواده بكوشند تا راه حلي براي آن مسئله پيدا كنند. در اين جلسات بچه‌ها مي‌آموزند تابه مسائل ديگران حساس باشند و نيازهاي آنان را نيز در نظر بگيرند.

۳) بازي‌هاي دسته جمعي انجام دهيد، بازي نياز طبيعي كودك است كه بدون آن رشد كاملي نخواهد داشت بچه‌ها مي‌توانند با همديگر يا با بزرگتر‌ها بازي كنند. بي توجهي به اين نياز كودك مي‌تواند آثار زيان باري براي وي در پي داشته باشد.

۴)مي‌توانيم دليل بياوريم،برخلاف كودكان كم سن و سال‌تر هنگام تربيت و نظم آموزي به كودكان دبستاني مي‌توانيم دليل كارمان را براي آنها توضيح دهيم كودك اگر بداند چرا بايد آنچه را از او خواسـته‌ايم انجام دهد راحت‌تر خواسته ما را اجابت خواهد كرد و اين كار باعث مي‌شود كه انگيزه دروني در او تقويت شده و آن كار را با ميل و رغبت بيشتري انجام دهد.

۵) همه اشتباهات را حل و فصل نكنيد، وقتي همه مسائل و اشتباه‌هاي فرزندانمان را حل و فصل نمي‌كنيم به آنان فرصتي مي‌دهيم تا مسئوليت بيشتري درقبال كارهايشان عهده دار شوند و توانايي آنها در حل مسائلشان بالا رود. اين مسئله تأثير بسزايي در ارتباط وء سطح اعتماد به نفس كودكمان دارد و افزايش اعتماد به نفس به معناي تضمين موفقيت كودكمان در آينده مي‌باشد.

۶) به آنان بياموزيد كه چگونه مسائل خود را حل كنند، بچه‌ها در اين سن مي‌تواند مراحل مختلف حل مسئله را به شكلي منظم بياموزند،وقتي بچه‌ها بياموزند كه مسئله خود را مشخص كنند راه‌حل‌هاي مختلف را ارائه دهند يكي از راه‌حل‌هاي را انخاب كنند آن را به كار گيرند و درباره موثرتر واقع شدن آن نظر دهند درباره خود احساس بهتري خواهد داشت. نظم آموزي به بچه‌ها در اين مقطع به مفهوم آموزش كنترل خود است كه آن را براي همكاري و كنار آمدن با ديگران نياز دارند.

چگونگي نظم آموزي به نوجوانان ۱۳تا ۱۸ سال :

 روش موفق: روشي است كه با وجود دادن آزادي عمل به نوجوانان براي آنان محدوديت‌هاي منطقي ايجاد كند تا آنان با خطر روبرو نشوند. نوجوانان وقتي مي‌بينند پدر و مادرشان محدوديت‌هاي منطقي برايشان قائل مي‌شوند احساس مي‌كنند كه مورد مهر و محبت آنها هستند.با آن كه ممكن است نوجوان سركش به نظر آيد اما آنان به مهر و محبت ما نياز دارند. آنها بايد بداند كه در چه زماني ما به آنها افتخار مي‌كنيم بايد بدانند كه چه زمانی تصميم عاقلانه گرفته اند. بايد آنها را در تصميم‌گيري‌ها شركت داد و براي نظراتشان احترام قائل شد و اگر اشتباه كردن آنها را بسيار دوستانه و منطقي آگاه كرد.
درباره جوانان و نوجوانان لازم است به اين نكته توجه داشت كه تنبيه اثر بسيار كمي دارد، اما در مقابل كلام منطقي و مبتني بر تخصص را به خوبي مي پذیرند. براي همين، خوب است پدر و مادرها از اين شاخصه‌هاي فرزندانشان به بهترين وجه استفاده كنند. همچنين والدين بايد نوجوانانشان را همانگونه كه هست بپذيرند، زيرا هر كس توانمندي و استعداد مخصوص خود را دارد و مقايسه افراد با يكديگر به هيچ وجه درست نمي‌باشد وآثار مخرب زيادي به دنبال داراگر مي‌خواهيد نوجوانتان را با كسي مقايسه كنيد آن كس خود اوست.